Planując adaptację poddasza lub budowę nowego domu, warto rozważyć zastosowanie nietypowych rozwiązań architektonicznych, które nie tylko nadają budynkowi charakteru, ale także zwiększają funkcjonalność przestrzeni pod dachem. Lukarna i wole oko to dwa klasyczne elementy, które mogą całkowicie zmienić charakter poddasza – zarówno od strony estetycznej, jak i użytkowej.
Lukarna to pionowe okno dachowe, które wykracza poza płaszczyznę dachu głównego. Najczęściej spotykana jest lukarna dwuspadowa, w której dwie połacie dachowe schodzą się w kalenicy, tworząc charakterystyczny trójkątny daszek. Tego typu rozwiązanie nie tylko doświetla wnętrze, ale przede wszystkim znacząco zwiększa powierzchnię użytkową poddasza, pozwalając na swobodne poruszanie się w strefie przy okapie.
Wole oko (zwane także okiem wołowym) to okrągłe lub owalne okno osadzone bezpośrednio w połaci dachowej. W przeciwieństwie do lukarny, wole oko nie wystaje ponad powierzchnię dachu – jest z nią idealnie zintegrowane, tworząc łagodny, harmonijny łuk. To rozwiązanie szczególnie cenione jest w architekturze nawiązującej do stylu klasycznego czy dworkowego.
Nie każdy dach nadaje się do montażu lukarny czy wolego oka, szczególnie gdy planujemy zastosowanie dachówek zakładkowych. Kluczowe znaczenie mają:
Przy układaniu wolego oka z wykorzystaniem dachówki zakładkowej średniego formatu (na przykład popularnej dachówki Fleming) należy bezwzględnie zachować proporcję minimum 8:1. Oznacza to stosunek długości podstawy okna do jego wysokości.
Praktyczny przykład: Jeśli planowane wole oko ma mieć wysokość 1 metr, jego podstawa musi wynosić co najmniej 8 metrów. To wymóg techniczny wynikający z geometrii połaci dachowej i możliwości zachowania odpowiedniego promienia łuku.
Warto pamiętać, że wybór dachówki o niewielkich wymiarach znacznie ułatwi prace dekarskie oraz pomoże zagwarantować lepszą szczelność dachu w najbardziej krytycznych punktach – wokół wolego oka. Mniejsze elementy lepiej dopasowują się do krzywizny łuku, minimalizując ryzyko nieszczelności.
Ważna wskazówka techniczna: Na łuku wolego oka wszystkie dachówki należy dodatkowo przykręcić za pomocą wkrętów dachowych, co skutecznie zapobiegnie ich obsuwaniu pod wpływem grawitacji, wiatru czy obciążenia śniegiem.
Odpowiednie przygotowanie konstrukcji więźby dachowej to absolutna podstawa – i zdecydowanie nie jest to zadanie dla laika. Powinien je wykonać doświadczony cieśla znający się na tradycyjnych technikach budowlanych.
Poddasze przy wolim oku jest najczęściej użytkowe, co stawia przed konstrukcją dodatkowe wymagania dotyczące sztywności i precyzji wykonania. Przygotowanie więźby dachowej wymaga wykonania krążyn – elementów o kształcie łukowym, najczęściej z klejonego, wielowarstwowego drewna, które zapewnia odpowiednią wytrzymałość i stabilność wymiarową.
W przypadku tak wymagających konstrukcji niezbędne jest doświadczenie w budowie klasycznych więźb ciesielskich wykonywanych:
Ta stolarska technika łączenia elementów drewnianych gwarantuje sztywność konstrukcji i właściwe rozkładanie sił. Prawidłowo wykonana konstrukcja dachu sprawia, że przejście między płaszczyzną dachu a wolim okiem jest łagodne i harmonijne, bez załamań czy nieestetycznych skosów.
Co istotne, poprawnie zaprojektowana i wykonana konstrukcja nie wymaga dodatkowych elementów uszczelniających w miejscu połączenia – sama geometria zapewnia szczelność. Prawidłowe wykonanie oznacza w tym przypadku, że:
są odpowiednio wymierzone i precyzyjnie dobrane do rodzaju zastosowanych dachówek. Parametry te różnią się w zależności od tego, czy stosujemy dachówki zakładkowe węższe, czy też szersze.
Dlatego tak ważne dla prawidłowego wykonania wolego oka jest odpowiednie przygotowanie ciesielskie – bez niego nawet najlepszy dekarz nie jest w stanie wykonać trwałego i estetycznego pokrycia.
Choć lukarna w odróżnieniu od okna połaciowego znacząco zwiększa przestrzeń użytkową poddasza, nie zawsze jest optymalnym rozwiązaniem. Nie poleca się budowania lukarny, gdy kąt nachylenia dachu jest mały (poniżej 30-35 stopni), ponieważ jej płaszczyzna staje się wtedy nieproporcjonalnie wydłużona.
Przy małym kącie nachylenia powierzchni dachowej:
To sprawia, że lukarna w takim dachu traci swój podstawowy walor – nie zwiększa istotnie powierzchni użytkowej, a jedynie komplikuje konstrukcję i podnosi koszty.
Lukarna i wole oko to piękne, funkcjonalne rozwiązania architektoniczne, które mogą całkowicie odmienić charakter poddasza. Jednak ich zastosowanie wymaga:
Z tego względu bardzo ważne jest dobranie rozwiązań takich jak lukarny i wole oka do konkretnego kształtu i rozmiarów dachu – co może, a nawet powinno zostać przemyślane już na etapie projektowania budynku. Inwestycja w odpowiednie doradztwo na początku z pewnością zaowocuje satysfakcją z pięknego, funkcjonalnego i trwałego rozwiązania na lata.
Na podstawie: roben.pl